Vefþjóðviljinn 336. tbl. 15. árg.
Hvað þýðir það eiginlega að helstu seðlabankar veraldar hafi skyndilega tekið höndum saman um það í vikunni að „auka aðgengi evrópskra banka að fjármagni“?
Ályktunin sem menn drógu eðlilega um leið var að stór evrópskur banki væri við það að falla. Hitt sem blasir við er að seðlaprentunin, sem sett var í gang fyrir evrópsku bankana, er tilfærsla frá hinum fátæku til hinna ríku. Hlutabréfin í bönkunum hækkuðu, þeir sluppu fyrir horn í bili, en almenningur fær reikninginn með hærri sköttum og ekki síður verðbólgu – verðfalli hinna ofprentuðu peninga.
Í þessu samhengi er rétt að vekja athygli á nýrri bók eftir Detlev S. Schlichter sem ber nafnið Paper Money Collapse. Þar spáir höfundur að núverandi peningakerfi muni – líkt og öll slík fótalaus (fiat) kerfi hafa áður gert – ganga sér til húðar. Það sem hann á við með pappírspeningum og óhjákvæmilegu falli þeirra eru gjaldmiðlar án tengingar við verðmæti á borð við málma.
Schlichter ritaði grein í The Wall Street Journal í gær þar sem hann segir að nú sé öllum að verða ljóst að fjármálakreppan sem gerði fyrst verulega vart við sig árið 2007 með vandræðum vegna undirmálslána í Ameríku sé ekkert venjulegt fyrirbæri.
Það sem við eigum í höggi við skekur undirstöður kerfisins. En er þetta kreppa kapítalismans eins og „Occupy“ hreyfingin og jafnvel ýmsir hagfræðingar gefa í skyn?
Að skella skuldinni á óheft laissez-faire er langsótt í þjóðfélagi sem er á kafi í reglum og þar sem hið opinbera eyðir álíka miklu og öll heimili og fyrirtæki til samans. En mótmælendur halda því fram kreppan eigi rót sína að rekja til fjármálakerfisins og eru fjármálamarkaðir ekki síðasti vígi hins óhefta kapítalisma?
Ekkert er fjær sannleikanum. Skoðum til að mynda hvað það er sem við notum í dag sem peninga. Peningar á markaði hafa ætíð verið tengdir verðmætum eins og gulli eða silfri. Tímabilið sem helst má kenna við „laissez-faire“ fellur saman við notkun á hinum klassíska gullfæti á árunum 1881 – 1914 þegar hinn iðnvæddi hluti heimsins byggði fjármálakerfi sitt á gulli, málmi með lítt teygjanlegt framboð. Þetta hamlaði lánsfjárbólum, batt lánveitingar við raunverulegan sparnað og hafði í för með sér aga og ábyrgð í rekstri banka og ríkis. Þetta var tímabil aukinnar alþjóðlegrar verslunar, hagur manna vænkaðist og verðlag var stöðugt.
Núverandi peningakerfi er allt annars eðlis. Enginn hagfræðingur af fyrri kynslóðum hefði kallað það kapítalískt. Peningakerfið er ekki markaðsdrifið heldur stýrt af stjórnmálum. Gjaldmiðlarnir eru ótengdir verðmætum og framboð þeirra má teygja og toga með pólitískum ákvörðunum. Þeir eru búnir til við landfræðilega einokun seðlabanka og banka. Bindiskylda, tilteknir vextir og skilyrði fyrir lánveitingum eru ákveðin af stjórnvöldum.
Hér er kveðið á sama hátt og Ludwig von Mises gerði fyrir miðja síðustu öld þegar hann skrifaði í Human Action að aukning peningamagns væri skæðasta vopn stjórnvalda gegn frjálsum markaði.