| Hjólreiðamaður skal að jafnaði hafa fætur á fótstigum og a.m.k. aðra hönd á stýri. |
| – Úr 41. grein frumvarps til umferðarlaga. |
Í haust lokaði borgarstjórn Reykjavíkur fyrir umferð bíla til norðurs Suðurgötu, frá Skothúsvegi meðfram gamla kirkjugarðinum og niður að Vonarstræti. Það var að sögn gert til að hjólreiðamenn kæmust ferða sinna um Suðurgötu. Suðurgatan er með fremur hraðri umferð og endar á hringtorgi við Hringbraut en þau forðast bæði gangandi og hjólandi. Það eru því fáir sem nýta þessa nýju og nöturlegu hjólarein. Bílaumferðin hvarf að sjálfsögðu ekki heldur þótt Suðurgötunni væri lokað. Hún færðist einfaldlega yfir í næstu götur, einkum Tjarnargötu, sem fram að því hafði verið fremur róleg og skemmtileg gata til hjólreiða þótt engin sérstök hjólarein væri til staðar.
Því miður virðist stundum sem yfirlýstur áhugi manna í stjórnmálum á að auka möguleika hjólreiðamanna sé aðeins fylgifiskur andúðar á einkabílnum. Ef að hægt er að nota hjólreiðastíg til að þrengja að einkabílnum þá geri menn það.
Hinn raunverulegi áhugi á hjólreiðum kemur svo fram í frumvarpi til nýrra umferðarlaga sem innanríkisráðherra lagði fram í febrúar. Þar er byrjað að setja hjólreiðamönnum skorður og vernda þá fyrir sjálfum sér. Þetta er Páli Guðjónssyni tilefni til ádrepu í nýjasta hefti Hjólhestsins, sem Íslenski fjallahjólaklúbburinn gefur út.
| Áhrif aukinna hjólreiða á bætta lýðheilsu, í baráttunni við offitu, hjartasjúkdóma, streitu, þunglyndi, mengun og ótal önnur atriði eru með því mesta sem völ er á og því ætti að hlúa að hjólreiðum og efla en ekki kæfa þær með óþörfum boðum og bönnum. Það þarf að höfða til þeirra sem eru líklegir til að skipta um ferðamáta, fremur en þeirra sem nú þegar hjóla.
Í frumvarpi til nýrra umferðarlaga eru ný boð og bönn lögð á hjólreiðamenn. Við erum við ekki að fjalla um þær góðu og gildu umferðarreglur sem þar eru heldur óþarfar íþyngjandi reglur um klæðaburð og leiðaval. Til stendur að setja í lög í fyrsta skipti að fólki verði bannað að hjóla nema það sé með öryggishjálm á höfði. Þó ákvæðið gildi aðeins um þá sem eru undir 15 ára aldri er líka opnað fyrir ráðherra að útvíkka þessar reglur til allra aldurshópa og setja svipaðar reglur um skyldunotkun á nánast hverju sem kalla má „öryggisbúnað“ s.s. endurskinsvestum á hjólreiðamenn, hestamenn og gangandi vegfarendur. Flestar lagasetningar sem takmarka frelsi einstaklinganna eru settar með langtímahagsmuni samfélagsins í huga, með það fyrir augum að koma í veg fyrir samfélagslegt tjón, hvort sem það er af efnahagslegum, umhverfislegum eða heilsufarslegum toga. Þessi ákvæði í frumvarpinu uppfylla ekki þessi skilyrði og eru að auki ekkert rökstudd. En var þetta gert í góðu samstarfi við hjólreiðamenn? Nei, samráðið var ekkert fyrir utan að við, eins og aðrir, fengum að skila inn umsögnum en fengum enga umræðu eða viðbrögð. Þessi tvö aðal atriði varðandi hjálmana og leiðaval voru hunsuð. Það var ekki hægt að fá fundi, koma á samræðu, ekki einu sinni fá nokkur rök fyrir þessum ákvörðunum. Hvergi er vísað í hvað lá að baki þessum ákvörðunum annað en að færa bæri gildandi reglu í lög. Þó tilgangur frumvarpsins sé endurskoðun umferðarlaganna virðist engin endurskoðun hafa farið fram á þörfinni fyrir eldri reglu frá 1999 sem löngu tímabært eftir 12 ár. Hagsmunasamtök hjólreiðamanna, ekki bara á Íslandi heldur um alla Evrópu hafa lagst gegn lagasetningum sem banna hjólreiðar án hlífðarhjálma eða endurskinsvesta. Lesa má um stefnu Evrópusamtaka hjólreiðamanna annarsstaðar í blaðinu og tillögur þess til Evrópsku umferðaröryggisáætlunarinnar á vef LHM í íslenskri þýðingu. Landssamtök hjólreiðamanna, LHM, hafa sent inn ítarlega rökstuddar athugasemdir á öllum stigum málsins allt frá 2008. Í þeim höfum við farið yfir slæma reynslu annarra þjóða sem hafa reynt slíka löggjöf. Reynslan er alltaf neikvæð þegar horft er heildstætt á málin. Þegar upp er staðið eru það auknar hjólreiðar sem auka öryggi einstakra hjólreiðamanna og hefur notkun hjólreiðahjálma lítil áhrif til eða frá. |
Páll rekur svo niðurstöður hinna ýmsu rannsókna sem benda ekki til að hjálmar auki öryggi hjólreiðamanna. Hann telur því engin praktísk rök fyrir því að skerða frelsi einstaklinganna á þennan hátt. Hann lýkur pistli sínu svo:
| Það er horft fram hjá því að hjólreiðar eru mjög öruggur fararmáti. British Medical Association telur kosti hjólreiða vega tuttugufalt þyngra en áhættan. Það er líka horft fram hjá neikvæðum áhrifum hjálmaskyldu á öryggi, lýðheilsu og umhverfi þvert á yfirlýst markmið stjórnvalda sem segjast vilja efla hjóleiðar til að ná fram þessum jákvæðu áhrifum. Færri hjóla þar sem svona lög eru sett, öryggisáhrif fjöldans minnka, fleiri keyra, fleiri menga, færri fá nauðsynlega hreyfingu, lýðheilsa versnar, útgjöld til gatna- og heilbrigðiskerfis vaxa, en ekki dregur úr höfuðmeiðslum.
Við viljum auka hjólreiðar og teljum ekki að bönn við hjólreiðum hjálpi því markmiði. Við viljum fá að velja fötin okkar sjálf og hvort við notum reiðhjólahjálm eða ekki. Það eru hvorki fötin né hjálmarnir sem bæta hreysti eða umhverfi heldur hjólreiðar, sem eru og verða áfram einn öruggasti fararmáti sem völ er á. Bæði þegar hjólað er með reiðhjólahjálm í öryggisvesti og án – bæði er gott! Vonandi verður þessum lögum breytt í umfjöllun samgöngunefndar og þingsins og skynseminni leyft að ráða. |