Í nýrri skýrslu fyrir forsætisráðherra um viðbrögð við faraldrinum er að sjálfsögðu birt graf sem sýnir smit og dauðsföll vegna hans. En grafið endar í september 2021!
Eins og allir vita voru lítil umframdauðsföll hérlendis fram að þeim tíma og fá dauðsföll skráð tengd Covid. Um 95% greindra smita og yfir 80% dauðsfalla tengd Covid hafa átt sér stað eftir þann tíma sem nefndin ákvað að verða meðvitundarlaus.
Dauðsföll tóku því miður mikinn kipp frá og með nóvember 2021 eins og sjá má á grafinu hér að neðan.
Frá nóvember 2021 til júlí 2022 lágu um 350 Íslendingar í valnum umfram það sem vænta má í venjulegu árferði (m.v. 2015 – 2019).
Skotskýringin
Morgunblaðið spurði einn höfunda skýrslu forsætisráðherra um þessa afvegaleiðingu. Hvers vegna var staðnæmst við september 2021? Höfundurinn svaraði því til að erfitt sé að telja með „skot“ í samanburði á andlátum.
Í nýrri skýrslu sem birt var á vef stjórnarráðsins á þriðjudag um áfallastjórnun stjórnvalda í Covid-19 faraldrinum eru ýmis töluleg gögn þar sem m.a. eru borin saman dauðsföll á Norðurlöndum. Þar er hins vegar árið 2022 ekki tekið með og þegar Ásthildur Elva Bernharðsdóttir dósent á Bifröst og einn höfunda skýrslunnar er spurð hvað valdi því, segir hún að þessi tölulegu gögn hafi komið frá norrænum hagstofum og verkefni höfunda skýrslunnar hafi ekki verið heilbrigðishlutinn heldur viðbrögð stjórnvalda við faraldrinum.
„Í okkar úttekt erum við að greina áfallastjórnunina, það er hvernig stjórnvöld voru undirbúin og brugðust við áfallinu. Samkvæmt aðferðafræðinni þá mörkum við tíma þeirrar greiningar frá upphafi viðbragða og þar til sóttvarnaraðgerðum lýkur,“ segir Ásthildur.
– En er þetta ekki að skekkja niðurstöðurnar í nýju Covid-19 skýrslunni, þegar þessi mikli fjöldi látinna á þessu ári er ekki tekinn með?
„Það er mjög erfitt að bera saman tölur yfir „skot“ þar sem það er mjög misjafnt milli landanna hversu mikil áhersla hefur verið lögð á að gera próf, eins og nefnt er í skýrslunni, og þegar útbreiðslan varð sem mest í kjölfar afléttinga létu mörg vera að fara í próf,“ segir Ásthildur og leggur aftur áherslu á að hlutverk þeirra hafi verið að skoða viðbrögð stjórnvalda.
Auðvitað er vel hugsanlegt að þetta „skot“ umframdauða hér á landi gangi að einhverju leyti til baka á næstu mánuðum og misserum. Vonandi. En engu að síður eru þetta mjög sérstakar skýringar í samanburði við það sem stjórnvöld hafa boðið upp á undanfarin ár.
Á árunum 2020 og lengstum 2021 gerðu stjórnvöld hverju dauðsfalli vegna/með Covid skil með fréttatilkynningum, samúðarkveðjum og „upplýsingafundum“ almannavarna og landlæknis. Fyrir hvert fræ ógnar og skelfingar sem sáð var á þessum fundum uppskáru menn aðdáun fjölmiðlanna og lof og prís á samfélagsmiðlum.
Nú ber hins vegar svo við að nokkur hundruð óvænt dauðsföll verða. Þá eru einu viðbrögð stjórnvalda þau að sleppa því að geta þeirra í skýrslum sínum og afgreiða þau aðspurð sem „skot“.
Okkar Langbarðaland
Til að setja þetta íslenska „skot“ í eitthvað samhengi má geta þess að það er svipað og „skotið“ sem Ítalir urðu fyrir á fyrstu 9 mánuðum faraldursins og þótti mörgum nóg um.
Umframdauði á bólusettu Íslandi í nóvember 2021 til júlí 2022 var svipaður og á óbólusettri Ítalíu í febrúar til október 2020.